Eigenaarschap is meersterschap

Afgelopen zaterdagmiddag was ik op een bijeenkomst van het LKCA (Landelijk Kennisinstituut Cultuureducatie en Amateurkunst) in Utrecht. Een bont gezelschap van conservatorium docenten, muziekwetenschappers, docenten voortgezet onderwijs en een verdwaalde vakleerkracht speciaal onderwijs bespraken de mogelijkheden van praktijkgericht onderzoek. Een voorbeeld van zo'n praktijkgericht onderzoek werd gegeven door Cheryl Oosterman. Zij beschreef hoe zij had onderzocht hoe zij de rol van creativiteit in haar lessen in het voortgezet onderwijs kon vergroten. Uit haar onderzoek bleek dat eigenaarschap een belangrijke factor is. Eigenaarschap leidt tot een verhoogde motivatie bij de leerlingen en dat draagt in hoge mate bij aan de kwaliteit van de uitvoering van een opdracht. Anders gezegd als leerlingen zelf verantwoordelijk zijn voor wat ze leren, leren ze beter. Het leidde haar tot de stelling: 'zonder eigenaarschap geen creativiteit'.
Hoe zit het nu met dat eigenaarschap en die creativiteit in mijn lessen? Willen leerlingen eigenaarschap kunnen nemen dan worden een aantal vaardigheden van ze verlangt. Denk aan: initiatief tonen, samen werken met anderen, doorzettingsvermogen, verantwoordelijkheid nemen etc. Dat zijn voorwaarden waaraan lang niet alle leerlingen in het speciaal onderwijs zomaar voldoen. Creativiteit veronderstelt voorstellingsvermogen, verbeeldingskracht, out of the box denken. Veel leerlingen op school zijn al blij als ze een box kunnen hanteren. Voor hen is het al heel wat als ze in de maat op een trommel kunnen slaan. Dat is nog iets heel anders dan dat ze zelf een muziekstuk gaan bedenken.
Als je eigenaarschap en creativiteit vereenvoudigt naar het begrip eigen inbreng dan is er al veel meer mogelijk. Zodra leerlingen tekenen van eigen inbreng vertonen, stap ik er graag op in.
Afgelopen vrijdag was er in de onderbouw een opdracht waarbij de leerlingen de maat en het ritme van het liedje Alonki kon dansi zouden gaan spelen. We begonnen met de maat. Terwijl we aan het spelen waren begon J in de maat met zijn heupen te wiegen. Juf W viel het gelijk op. Binnen de kortste keren stonden we met de hele klas in de maat met onze heupen te draaien. Aan het spelen van het ritme zijn we niet meer toe gekomen, maar dankzij de inbreng van J en de oplettendheid van juf W hebben we de maat wel extra goed gevoeld.
In het VSO zongen we in groep blauw een lied van Taylor Swift. L had het uitgekozen en samen met klasgenoot R had ik haar de opdracht gegeven om een korte spreekbeurt over mevrouw Swift te houden. Eigenlijk was het al een week eerder de bedoeling geweest, maar toen waren ze dat vergeten. We hebben het toen gehad over hoe ze konden voorkomen dat het de week erop weer zou gebeuren. Ik moest ze dus even helpen met het organiseren van hun eigen inbreng. Het resultaat was een aandoenlijke Wikipedia voordracht waar we met z'n allen een kwartier lang over hebben doorgepraat. De volgende les is een volgend duo aan de beurt om Kenny B te bespreken.

In de bovenbouw heb ik vorige week met de leerlingen een liedbegeleiding uitgevoerd. Op het bord stonden boven een aantal woorden tekens. Elk teken stond voor een bepaald instrument. Het werd dus zichtbaar waar welk instrument zou gaan spelen. De leerlingen hadden snel door hoe het werkte, ze konden de genoteerde muziek snel spelen. Het ging mij eigenlijk om de volgende stap, die ik deze week kon zetten. De leerlingen werden in groepjes van 4 verdeeld en kregen de opdracht om bij een volgend lied zelf een liedbegeleiding te verzinnen door tekens boven de woorden te zetten. De opdracht was duidelijk en iedereen ging gelijk aan de slag. Al gauw was het een kabaal van belang. De verschillende groepjes begonnen spontaan hun eigen liedbegeleiding uit te proberen. De creativiteit was niet zo groot, daarvoor was de box van de opdracht te sterk. Het eigenaarschap was echter wel groot. Er werd hard gewerkt, elk groepje wilde graag laten zien wat ze bedacht hadden. Het eigenaarschap van de leerlingen werkte niet alleen voor hen motiverend, maar ook voor mij als hun muziekmeester. Eigenaarschap is meesterschap.